صفت

در صفحه ی 34 کتاب ادبیات سال نهم آمده است : صفت برترین ( عالی ) وابسته

ی پیشین اسم است ؛ مانند : مهربانترین معلم .

اما نکته ی اصلی این جاست که همه ی صفت ها ( چه پیشین ,چه پسین ) زمانی

وابسته ی اسمهستند که همراه با اسم بیایند ؛ مانند: گل زیبا . گل , هسته وزیبا

وابسته پسین  وصفت بیانی یا همان کلاس ؛همان وابسته پیشین, صفت اشاره

وکلاس هم هسته . .اما اگر بدون اسم ( هسته) به کار روند دیگر وابسته نیستند

وخود نقش جداگانه می گیرند ؛ مانند این جمله :تو بهترین هستی .بهترین دیگر

وابسته نیست ؛ چون بدون اسم ( هسته ) به کاررفته است ونقش مسند دارد

.علی زیبا می نویسد ؛ زیبا نقش قید دارد وصفتنیست ؛ چون بدون  اسم به کار

رفته است . یلدا یتان مبارک .حسن دهقان  

 

راه تشخیص هسته در گروه اسمی

گروه اسمی ,گروهی است که از یک اسم به عنوان هسته ویک یا چند وابسته (

پسین یا پیشین ) تشکیل شده است.مثال :همین سومین میز کلاس درس .میز

,هسته و همین وسومین وابسته های پیشین هستند وکلاس ودرس نیز وابسته

های پسین .

وابسته های پیشین عبارتند از : 1- صفت های اشاره ( این , آن , همین , همان ,

چنین , چنان )2- صفت های پرسشی ( کدام , چه , چطور , چگونه , چند و....)3-

صفت های مبهم ( هر , همه , بعضی , برخی , تعدادی , مقداری , اندکی و....)4-

صفت های برترین یا همان عالی ( بزرگ ترین , بهترین , بلند ترین و....)5- شمارشی

: که خود دو دسته هستند : الف : ساده : یک, دو, سه و....ب:ترتیبی که با –ُ مین

ساخته می شوند  : یکمین , دومین , سومین و....( به جای یکمین از معادل آن که

اولین است نیزاستفاده می شود )6- تعجبی : چه وعجب 7– شاخص ؛  القاب

وعناوینی که بدون واسطه به اسم اضافه می شوند :آقا, بانو, خانم , امام , سرهنگ

و... .

وابسته های پسین عبارتند از : 1- یای نکره 2- همه ی علامت های جمع 3- صفت

های بیانی 4- مضاف الیه 5- صفت شمارشی ترتیبی  که با پسوند « -ُ م) ساخته

می شود .

مثال : آن زیباترین گل قرمزباغچه های پارک . آن , وابسته پیشین وصفت اشاره

.زیباترین , وابسته پیشین وصفت بر ترین .گل , هسته . قرمز , وابسته پسین وصفت

بیانی . باغچه , وابسته  پسین ومضاف الیه .ها وابسته پسین وعلامت جمع .پارک ,

وابسته  پسین ومضاف الیه.

 علامت های جمع ویای نکره به اسم اضافه می شوند وباید دقت کرد از قلم نیفتند .

حالا گروه اسمی به ما می دهند (خیابان اصلی شهر ما ) ومی گویند هسته وانواع

وابسته را مشخص کنید . به اولین کلمه نگاه می کنیم .اگر این کلمه ( خیابان ) جز و

هیچ کدام از انواع وابسته های پیشین نبود, می شود هسته ی گروه اسمی .

مابقی کلمات نیز وابسته های پسین هستند. چون «خیابا ن »جزوانواع وابسته های

پیشین نیست , پس هسته است.

کلمه ( چه ) اگر تعجب را برساند , صفت تعجبی است وگر نه صفت پرسشی  . چه

کتابی بخوانم ؟ چه صفت پرسشی .چه باغ زیبایی! چه صفت تعجبی.

سوال :آیا یک اسم به تنهایی می تواند یک گروه  اسمی باشد ؟ بله ؛ با این تفاوت

که  فقط هسته دارد ووابسته نداردو می توان وابسته های به آن اضافه کرد. دیوار (

گروه اسمی که فقط هسته دارد  ) . روزتان خوش .حسن دهقان

 

 

تذکر

 باسلام خدمت دوستان ودانش آموزان عزیز . بعضی از مطالب وبلاگ ,نقدی است بر

مطالب کتاب درسی وجنبه  ی یاد آوری به نویسندگان کتاب است . این مطالب برای

استفاده ی دانش آمورزان نیست ؛ مانند نقدی بر فرایند های واجی .هر چند بعضی

ازمطالب کتب درسی  جای سوال وایراد دارد , اما دانش آموزان عزیز بنابر ضرورت 

باید آنها را مطالعه وفراگیرند . بنابر این آن دسته از مطالب وبلاگ که قابل استفاده

برای دانش آموزان عزیز است , آنها را یادبگیرند ومابقی را فقط مطاله نمایند. با

سپاس .حسن دهقان 

آدرس رایانامه ( ایمیل )

دانش آموزان  ودوستان عزیز می توانند از طریق رایانامه ی dehghan.916@gmail.com

با بنده ارتباط برقرارکنند وسوالات ونظرات خود را در میان گذارند .

ادامه بحث فرایند های واجی

در صفحه ی 110 کتاب سال یازدهم در باره ی ابدال در مصوت ها نوشته شده است

: تبدیل نَ پیشین به نِ در برخی فعل های منفی به سبب وجود مصوت ای  ؛ مانند

«نِمی ترسد ».

به نظر می رسد یک ابهام واشکال در این مسئله باشد . 1-بعضی فعل ها هستند

مانند:ویراست , ریخت , پیچید , زیست , ایستاد , بیخت وپیراست که  واج دوم آن ها

مصوت ای است . در منفی کردن آن ها ,همگی با نَ منفی می شوند نه با ن ِ؛

نَریخت و....  حتی یافت ویارست نیز که با صامت ی آغاز می شوند , برای منفی

کردن آن ها از نَ استفاده می کنیم  نه از نِ؛ نَیافت. در حالی که بنا بر تعریف کتاب

این فعل ها نیز باید با نِ مکسور آغاز شود نه با نَ مفتوح 2-اما تبدیل نَ  به نِ در

افعالی که علامت ماضی استمراری یا مضارع اخباری «می » می گیرند نه به خاطر

مصوت «ای» است بلکه به خاطر صامت «میم» است . صامت میم یک صامت

خیشومی لبی واکدار است .صامت نون نیز یک  صامت خیشومی دندانی واکدار

است . وقتی این دو( ن وم) در کنار هم قرار می گیرند وبخواهیم بین آن دو مصوت –َ 

قرار دهیم ,  برای این که ساده تر وراحت تر تلفظ شود, نَ به نِ تبدیل می شود . پس

صامت نون وصامت میم همراه با مصوت ای با مصوت –ِ یا کسره راحت تر تلفظ می

شود تا  با –َ یا فتحه.امتحان کنید .شب به خیر .حسن دهقان

 

 

اسم وصفت وندی

در کتب جدید ادبیات , اسم مشتق وصفت مشتق را به اسم وندی وصفت وندی

واسم وصفت مشتق –مرکب را هم به اسم یا صفت وندی –مرکب تغییر نام داده اند.

حالا اسم وصفت وندی را می توان قبول کرد .اما اسم وندی –مرکب یا صفت وندی -

مرکب  ( خدا وکیلی)هضم آن  سخت است وبسیار ناهمخوان.( صفت مشتق –

مرکب یا اسم مشتق –مرکب خیلی روان تر وبهتر بود ).جا داشت نویسندگان کتاب

اسم بهتری برای  آن پیدا می کردند .

اگر ما قبول کنیم که در زبان تکواژ بی معنینداریم , مجبور نیستیم  برای تقسیم

بندی اسم یا صفت, اسم های نا همخوان یانامناسب بسازیم .

یک نوع تقسیم بندی ساده وجود دارد که می توان تا حد زیادی این مورد را حل کرد

ودر ک آن نیز برای دانش آموز بسیار ساده است .اسم ها یا صفت ها یا ساده

هستند یا مرکب .  ساده مثل کتاب , خوب ,زمین,گرم و.... مرکب مثل کتاب خانه ,

کارمند ,روحانی ,زمینی, سی وسه پل و.... در این تقسیم بندی اسم یا صفت مرکب

به سه روش ساخته می شوند : 1- از یک تکواژ مستقل یا آزاد+ یک تکواژغیر

مستقل ساخته می شوند مثل :کارگر ,سبزه ,تابه ,  زرین و....2- از دو یا چند  تکواژ

مستقل یا آزاد ساخته می شوند ؛مثل : زیر زمین ,کاروان سرا ,بد اخلاق , سفید

پوست و... 3-از دو یا چند تکواژ مستقل یا آزاد+ یک یا چند تکواژ غیر مستقل  ساخته

می شود ؛ مثل : نا جوانمرد ,ده ساله ,داد وبیداد , کشت وکشتار و....( می توان به

جای تکواژ از بخش نیز استفاده نمود )البته این تقسیم بندی در صورتی است که ما

تکواژ بی معنا را کلا کنار بگذاریم و همه ی تکواژ ها را ( همان طور که قبلا نوشتم )

معنا دار به حساب آوریم .شب به خیر .حسن دهقان